Dealan-dè
Contributors
Interviewers
Date
Track ID
60002
Part 1
Track Information
Original Tape ID
Summary
How they used to make illicit whisky on Pabay.
John MacDonald from Harris discusses how they used to make illicit whisky at one time on Pabay. He talks about where this happened on the island and how it was made. They were never caught making the whisky – but John tells a few stories about how they were very nearly caught.
Recording Location
County - Inverness-shire
Island - Harris
Parish - Harris
Item Location
County - Inverness-shire
Island - Pabbay
Parish - Harris
Language
Gaelic
Genre
Collection
Transcription
Iain MacDhòmhnaill (IM): Tha an t-àite ann a shiud, ann am Pabaigh fhathast, anns an robh iad a' dèanamh an uisge-bheatha. Ach cha b' ann aig na taighean a tha e. 'S ann a tha e thall pìos math seachad gu na taighean. Agus mura biodh fhios agad air, 's mura deigheadh innse dhut, 's mura gabhadh tu beachd air an rud, tha e air a dhèanamh agus dheigheadh iomadach duine ionnsaichte seachad air 's gun fhios aige carson a bha na rudan. 'S ann a tha na leacan, leacan mòra smaointeanach, chan eil fhios agamsa dè cho fad 's a tha iad anns an talamh, ach tha pìos math dhiubh an-àirde 's tha a h-uile gin riamh, chan ann dìreach a tha iad idir ach a' dol air slant a-mach, slant a-mach mar sin.
Uill, 's ann a bha sin air a dhèanamh airson nuair a bhiodh iad a' dèanamh an uisge-bheatha leis a' cheò, bha e a' bualadh air a' chreig, air na leacan mòra a bha seo a bha os cionn an teine, bha e a' bualadh air a sin, bha e a' spread-adh a-mach, tha fios agad, gu uachdar na talmhainn, a-mach, tha fios agad. 'S ged a chitheadh tusa a' cheò, cha shaoileadh tu nach e ceò a bha às an eilean fhèin a bh' ann, tha fios agad, ceò na beinne no rud dhen t-seòrsa sin. Cha robh i a' dol suas dìreach ann. Dh'fheumadh i sgapadh air uachdar na talmhainn.
Catrìona NicDhòmhnaill (CN): Agus ciamar a-niste a ghlacadh, no a fhuaradh a-mach gun robhar a' dèanamh uisge-beatha ann am Pabaigh? Ciamar a chaidh an glacadh? Ciamar a thàinig iad orra gun fhiosta?
IM: Uill, thàinig iad, fhios agad, 's e... 's e a' chiad rud a chaidh a dhèanamh a-mach, tha fios agad, nuair a bha iad a' cur air falbh na deoch, 's ann ann am pigeachan mòra a bha e a' falbh. Uill, tha e coltach nuair a bha an deoch sin, tha fios agad, a' dol a-mach gu tìr-mòr gu na feadhainn sin, tha fios agad, a bha ga creic... feadhainn, tha fios a'd, a' faighneachd:
"Càit an d' fhuair thu an deoch? Càit an d' fhuair thu an t-uisge-beatha math a tha seo?"
"Ò, sin agad uisge-beatha a thàinig à Pabaigh."
"Dè an t-àite a tha sin?"
Agus: "Ò, chan eil càil a dh'fhios agam, ach gheibh mi a-mach."
"Feuch gum faigh thu a-mach dhomh e."
'S dòcha gur e fear dhe na gàidsearan a bha sin, a' gabhail drama 's a dh'fhaighnich seo. Uill, mar a tha na gàidsearan, tha iad airson a h-uile càil fhaighinn a-mach. Agus dh'obraich iad riamh, tha fios agad, gus an do rinn iad a-mach gur e seo an t-eilean às an robh an t-uisge-beatha a' tighinn. 'S ann mar sin... Ach cha deachaidh an glacadh riamh. Cha deachaidh an glacadh ann am Pabaigh riamh.
CN: Bha dòigh aca air rabhadh a thoirt, nuair a bha na gàidsearan...
IM: Ò bha. Bha dòigh aca air a sin, tha fios agad. 'S e bha sin, bha fear às an t-Òb, 's e a bhiodh a' dol a-null le na gàidsearan an-còmhnaidh. Agus bha fhios aig na feadhainn a bh' ann am Pabaigh an uair sin – bha tuath ann am Pabaigh – bha fhios aca air... cuin a... nam faiceadh iad an t-eathar a tha seo a' tighinn agus seòl geal agus rud ruadh ann am meadhan... paidse ruadh ann am meadhan an t-siùil, dh'fhaodadh iad a bhith cinnteach gun robh an gàidsear air bòrd an uair sin. Ach nam faiceadh iad an t-eathar a' tighinn agus seòl geal oirre, no seòl dubh, no seòl ruadh, bha fhios aca nach robh càil ann an uair sin; gun robh e sàbhailte gu leòr.
Ach theabar an glacadh gun teagamh aon triop, a chionn cha robh am fear a chleachd a bhith a' dol a-null leotha, cha robh e aig taigh, agus thàinig na gàidsearan agus bha iad a' dol a-null a Phabaigh. Agus chunnaic iadsan an t-eathar a' tighinn gun teagamh ach cha do shaoil iad càil dhen an eathar. Agus 's ann a chaidh iad sìos chun a' chladaich. Uill, am fear a bha leis an eathar, cha b' urrainn dha càil a dhèanamh. Cha robh fhios aige sìon dè an soidhne a bh' aig an fhear eile no càil air an t-seòl. Agus cha robh fhios aige air thalamh diorta a dhèanadh e. Agus 's ann a bha an tràghadh ann. Bha i air pìos math tràigh, ach... a dhèanamh ach bha dìreach beul lìonaidh gu bhith oirre. Nuair a chaidh iad sìos chun a' chladaich, fhios agad, a choinneachadh an eathair – bha iad a' coinneachadh... bha thu a' coinneachadh an eathair co-dhiù – chaidh iad sìos ann a shin agus nuair a chunnaic an duine, bheil fhios agad, [???] cha robh fios aige dè... agus cha do rinn e càil ach chuir e air banca gainmheachadh i. Uill, bha sin pìos a-mach, agus chan fhaigheadh an gàidsear air tìr gun e fhèin a fhliuchadh... na gàidsearan air tìr gun e fhèin a fhliuchadh... iad fhèin a fhliuchadh. Agus mus fhaigheadh iadsan a-mach... eathar à Pabaigh chun an eathair eile a bha a-muigh, thill feadhainn eile dhachaigh, 's thòisich iad a' toir warning dha na feadhainn a bh' anns an eilean gun robh na gàidsearan air bòrd.
Agus co-dhiù... Ach bha a h-uile duine riamh cho trang, e fhèin, 's nuair a... bha fear seo... bha an tè seo ann, fhios agad, am boireannach seo, 's bha an duine aice a-muigh air cùl Phabaigh, às dèidh chaorach, 's thàinig iad thuice 's dh'innis iad dhi a h-uile càil, gun robh na gàidsearan air bòrd. 'S bha esan air an t-uisge-beatha a dhèanamh 's bha e aige a-staigh, ach cha robh e air fhaighinn anns na pigeannan. Agus cha b' urrainn dhìse, cho aithghearr sin, a chur dha na pigeannan, ach diorta a bha iad air a dhèanamh ach ron a siud, tha fios agad, làithean ron siud ach air mart a mharbhadh, agus tha e coltach, bha iad a' roinn, tha fios agad, na bà a bha sin, am mionach 's a h-uile càil, an fheòil chun a chèile. Agus fhuair iadsan, tha fios agad, an share dhen a' mhionach agus bha a' chailleach... bha a' chailleach air na maragan a dhèanamh, maragan dubha 's maragan geala, agus cha do rinn ise càil [???] ach leum i dhan a' phreasa agus thug i a-mach na maragan, 's thòisich i gan gearradh nan stiallan sìos, agus dh'fhalbh i agus chuir i ann am broinn an tuba e, agus 's e cracann caorach a bh' air uachdar na tuba, agus cheangail i an cracann, tha fios agad, air ais mar sin a-rithist. Agus thàinig na gàidsearan – triùir dhiubh. Rannsaich iad an taigh, agus cha d' fhuair iad càil a-staigh. Ach chaidh iad a-niste dhan an rùm, agus na leapannan a bh' ann an uair sin bha cùirtear sìos chun an làir, de na leapannan. Agus thog fear dhiubh, thog fear dhiubh an cùirtear, agus bha an tuba a-staigh ann a shin – tuba fhiodha. Tharraing e a-mach an tuba; bha cluas oirre 's tharraing e a-mach an tuba 's ghluais... dh'fhuasgail e an t-sreang. Cho luath 's a thog e an cracann 's a chunnaic e an t-uabhas a bha am broinn na tuba, bha e a' smaoineachadh gur e rud eile a bh' ann, 's cha do rinn e ach càil ach leum air a chasan agus rug air a shròn air fhèin agus rinn e air an doras agus dh'fhalbh an dithis eile a-mach às a dhèidh.
Sin cho faisg agus a chaidh iad riamh air an glacadh. Ach tha e coltach gu bheil a' phoit a bha iad a' dèanamh an uisge-bheatha, nuair a bha iad a' fàgail Phabaigh, gun deachaidh a' phoit a chur a-mach air loch – Loch Èideil. Ach tha dà loch ann – Loch Èideil Bheag 's Loch Èideil Mhòr. Uill, nam biodh tart mòr ann as t-samhradh, tha fear dhe na lochan, gheibheadh tu roimhe le do bhòtannan, ach chan fhaigheadh air an fhear eile. Tha am fear eile smaointeanach domhainn. Agus tha e coltach gu bheil a' phoit a bha iad a' dèanamh an uisge-bheatha ann, gu bheil i ann am meadhan an loch sin. Ach tha mi a' creidsinn gu bheil i gu math fada domhainn an-diugh.
Uill, 's ann a bha sin air a dhèanamh airson nuair a bhiodh iad a' dèanamh an uisge-bheatha leis a' cheò, bha e a' bualadh air a' chreig, air na leacan mòra a bha seo a bha os cionn an teine, bha e a' bualadh air a sin, bha e a' spread-adh a-mach, tha fios agad, gu uachdar na talmhainn, a-mach, tha fios agad. 'S ged a chitheadh tusa a' cheò, cha shaoileadh tu nach e ceò a bha às an eilean fhèin a bh' ann, tha fios agad, ceò na beinne no rud dhen t-seòrsa sin. Cha robh i a' dol suas dìreach ann. Dh'fheumadh i sgapadh air uachdar na talmhainn.
Catrìona NicDhòmhnaill (CN): Agus ciamar a-niste a ghlacadh, no a fhuaradh a-mach gun robhar a' dèanamh uisge-beatha ann am Pabaigh? Ciamar a chaidh an glacadh? Ciamar a thàinig iad orra gun fhiosta?
IM: Uill, thàinig iad, fhios agad, 's e... 's e a' chiad rud a chaidh a dhèanamh a-mach, tha fios agad, nuair a bha iad a' cur air falbh na deoch, 's ann ann am pigeachan mòra a bha e a' falbh. Uill, tha e coltach nuair a bha an deoch sin, tha fios agad, a' dol a-mach gu tìr-mòr gu na feadhainn sin, tha fios agad, a bha ga creic... feadhainn, tha fios a'd, a' faighneachd:
"Càit an d' fhuair thu an deoch? Càit an d' fhuair thu an t-uisge-beatha math a tha seo?"
"Ò, sin agad uisge-beatha a thàinig à Pabaigh."
"Dè an t-àite a tha sin?"
Agus: "Ò, chan eil càil a dh'fhios agam, ach gheibh mi a-mach."
"Feuch gum faigh thu a-mach dhomh e."
'S dòcha gur e fear dhe na gàidsearan a bha sin, a' gabhail drama 's a dh'fhaighnich seo. Uill, mar a tha na gàidsearan, tha iad airson a h-uile càil fhaighinn a-mach. Agus dh'obraich iad riamh, tha fios agad, gus an do rinn iad a-mach gur e seo an t-eilean às an robh an t-uisge-beatha a' tighinn. 'S ann mar sin... Ach cha deachaidh an glacadh riamh. Cha deachaidh an glacadh ann am Pabaigh riamh.
CN: Bha dòigh aca air rabhadh a thoirt, nuair a bha na gàidsearan...
IM: Ò bha. Bha dòigh aca air a sin, tha fios agad. 'S e bha sin, bha fear às an t-Òb, 's e a bhiodh a' dol a-null le na gàidsearan an-còmhnaidh. Agus bha fhios aig na feadhainn a bh' ann am Pabaigh an uair sin – bha tuath ann am Pabaigh – bha fhios aca air... cuin a... nam faiceadh iad an t-eathar a tha seo a' tighinn agus seòl geal agus rud ruadh ann am meadhan... paidse ruadh ann am meadhan an t-siùil, dh'fhaodadh iad a bhith cinnteach gun robh an gàidsear air bòrd an uair sin. Ach nam faiceadh iad an t-eathar a' tighinn agus seòl geal oirre, no seòl dubh, no seòl ruadh, bha fhios aca nach robh càil ann an uair sin; gun robh e sàbhailte gu leòr.
Ach theabar an glacadh gun teagamh aon triop, a chionn cha robh am fear a chleachd a bhith a' dol a-null leotha, cha robh e aig taigh, agus thàinig na gàidsearan agus bha iad a' dol a-null a Phabaigh. Agus chunnaic iadsan an t-eathar a' tighinn gun teagamh ach cha do shaoil iad càil dhen an eathar. Agus 's ann a chaidh iad sìos chun a' chladaich. Uill, am fear a bha leis an eathar, cha b' urrainn dha càil a dhèanamh. Cha robh fhios aige sìon dè an soidhne a bh' aig an fhear eile no càil air an t-seòl. Agus cha robh fhios aige air thalamh diorta a dhèanadh e. Agus 's ann a bha an tràghadh ann. Bha i air pìos math tràigh, ach... a dhèanamh ach bha dìreach beul lìonaidh gu bhith oirre. Nuair a chaidh iad sìos chun a' chladaich, fhios agad, a choinneachadh an eathair – bha iad a' coinneachadh... bha thu a' coinneachadh an eathair co-dhiù – chaidh iad sìos ann a shin agus nuair a chunnaic an duine, bheil fhios agad, [???] cha robh fios aige dè... agus cha do rinn e càil ach chuir e air banca gainmheachadh i. Uill, bha sin pìos a-mach, agus chan fhaigheadh an gàidsear air tìr gun e fhèin a fhliuchadh... na gàidsearan air tìr gun e fhèin a fhliuchadh... iad fhèin a fhliuchadh. Agus mus fhaigheadh iadsan a-mach... eathar à Pabaigh chun an eathair eile a bha a-muigh, thill feadhainn eile dhachaigh, 's thòisich iad a' toir warning dha na feadhainn a bh' anns an eilean gun robh na gàidsearan air bòrd.
Agus co-dhiù... Ach bha a h-uile duine riamh cho trang, e fhèin, 's nuair a... bha fear seo... bha an tè seo ann, fhios agad, am boireannach seo, 's bha an duine aice a-muigh air cùl Phabaigh, às dèidh chaorach, 's thàinig iad thuice 's dh'innis iad dhi a h-uile càil, gun robh na gàidsearan air bòrd. 'S bha esan air an t-uisge-beatha a dhèanamh 's bha e aige a-staigh, ach cha robh e air fhaighinn anns na pigeannan. Agus cha b' urrainn dhìse, cho aithghearr sin, a chur dha na pigeannan, ach diorta a bha iad air a dhèanamh ach ron a siud, tha fios agad, làithean ron siud ach air mart a mharbhadh, agus tha e coltach, bha iad a' roinn, tha fios agad, na bà a bha sin, am mionach 's a h-uile càil, an fheòil chun a chèile. Agus fhuair iadsan, tha fios agad, an share dhen a' mhionach agus bha a' chailleach... bha a' chailleach air na maragan a dhèanamh, maragan dubha 's maragan geala, agus cha do rinn ise càil [???] ach leum i dhan a' phreasa agus thug i a-mach na maragan, 's thòisich i gan gearradh nan stiallan sìos, agus dh'fhalbh i agus chuir i ann am broinn an tuba e, agus 's e cracann caorach a bh' air uachdar na tuba, agus cheangail i an cracann, tha fios agad, air ais mar sin a-rithist. Agus thàinig na gàidsearan – triùir dhiubh. Rannsaich iad an taigh, agus cha d' fhuair iad càil a-staigh. Ach chaidh iad a-niste dhan an rùm, agus na leapannan a bh' ann an uair sin bha cùirtear sìos chun an làir, de na leapannan. Agus thog fear dhiubh, thog fear dhiubh an cùirtear, agus bha an tuba a-staigh ann a shin – tuba fhiodha. Tharraing e a-mach an tuba; bha cluas oirre 's tharraing e a-mach an tuba 's ghluais... dh'fhuasgail e an t-sreang. Cho luath 's a thog e an cracann 's a chunnaic e an t-uabhas a bha am broinn na tuba, bha e a' smaoineachadh gur e rud eile a bh' ann, 's cha do rinn e ach càil ach leum air a chasan agus rug air a shròn air fhèin agus rinn e air an doras agus dh'fhalbh an dithis eile a-mach às a dhèidh.
Sin cho faisg agus a chaidh iad riamh air an glacadh. Ach tha e coltach gu bheil a' phoit a bha iad a' dèanamh an uisge-bheatha, nuair a bha iad a' fàgail Phabaigh, gun deachaidh a' phoit a chur a-mach air loch – Loch Èideil. Ach tha dà loch ann – Loch Èideil Bheag 's Loch Èideil Mhòr. Uill, nam biodh tart mòr ann as t-samhradh, tha fear dhe na lochan, gheibheadh tu roimhe le do bhòtannan, ach chan fhaigheadh air an fhear eile. Tha am fear eile smaointeanach domhainn. Agus tha e coltach gu bheil a' phoit a bha iad a' dèanamh an uisge-bheatha ann, gu bheil i ann am meadhan an loch sin. Ach tha mi a' creidsinn gu bheil i gu math fada domhainn an-diugh.
Source Type
Reel to reel
Audio Quality
Good